Historia Kościoła

Kościół parafialny pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego i św. Walentego w Galewie

Na tym miejscu w Galewie stała ongiś kapliczka z napisem: " tu na tym miejscu spoczywają prochy powstańców z r. 1830".

Zanim wybudowano obecny kościół parafialny, na tym wzgórzu stała kapliczka z tabliczką informującą o pochowanych tutaj powstańcach, którzy walczyli w obronie Ojczyzny.

 
W 1837 roku w okolicach panuje epidemia cholery. Ludzie masowo umierają i masowo są grzebani w grobach /np. grób na Grabieńcu/. W powiecie turkowskim panuje groza nagłej śmierci. Ludność szuka pomocy u Boga.

Wierny lud udaje się do świątyń, przydrożnych krzyży i kaplic. Jedna z takich kaplic, własność J. W. Przechadzkich znajdowała się w Galewie. Do niej to udali się wierni z Turku, którzy od krzyża stojącego do dziś dnia w Dzierżąznej oddalonego 0,5 km od kościoła w Galewie czołgali się na kolanach prosząc Boga o pomoc i przemienienie groźnej epidemii. Epidemia ustała... Gdy wracali do domów, uzdrowieni chorzy wyszli im z wdzięcznością na spotkanie.
Na krzyżu tym znajdował się, jak pamiętają starsi, napis: "Odtąd pielgrzymka czołgała się na kolanach prosząc i błagając o przemienienie epidemii cholery w dzień odpustu".

  Bp Kujawsko - Kaliski Walenty Bończa Maciej Tomaszewski dn. 28.V.1841r. wydaje polecenie proboszczowi Brudzewskiemu: "aby na żądanie W-nego Przechadzkiego, zjechawszy na miejsce, wskazany grunt morgi jednej nowopolskiej na wystawienie kaplicy i grobu przeznaczony przed zaczęciem fabryki murowania poświęcił podług rytuału rzymskiego, - po wystawieniu zaś kaplicy, taż poświęcona być ma przez JX Proboszcza lub przez innego kapłana, któregoby W. Przechadzki chciał sobie obrać..."/wyj. z kroniki/.

W r.1845 jest już wybudowany kościół w Galewie p.w. Św. Jana Nepomucena, staraniem i kosztem fundatorów Marii i Wincentego Przechadzkich. Właścicieli tych ziem.

Początkowo było w tutejszym kościele pięć ołtarzy:
*Św. Jana Nepomucena - ołtarz główny
*Przemienienia Pańskiego - po prawej stronie ołtarza głównego, z obrazem Przem. Pań. i Św. Walentego.
*Św. Benona - po lewej stronie ołtarza głównego
*Wieczerzy Pańskiej - po prawej stronie chóru dla śpiewaków
*Zdjęcie Chrystusa Pana z Krzyża - po lewej str. chóru.
Ołtarzy tych dziś brak, za wyjątkiem ołtarza głównego, obecnie z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej i Św. Rodziny oraz po lewej stronie z obrazem Św. Walentego.


W r. 1852 pierwsza oficjalna pielgrzymka z Turku do Galewa.

Pierwsza dziękczynna pielgrzymka z Turku do Galewa przyszła 6.08.1852r.

Od tej pory przychodzą każdego roku na dzień odpustu Przemienienia Pańskiego, który ściąga liczne rzesze pielgrzymów.


W sierpniu 1854 r. J.W. Marianna z Potrykowskich Przechadzka ufundowała organy.

Organy te były 8-głosowe, które wykonał p. Pacho z Dąbrowicy pod Krośniewicami. Obecnie organów tych brak.


18.VII.1882r. właściciel majątku Wincentowo prosi pierwszy raz bpa diec. Kujawsko - Kaliskiej ażeby erygował parafię w Galewie i przydzielił na stałe kapłana.

Ze względu na brak duchowieństwa "że najpotrzebniejszych wikariatów nie mamy kim obsadzić", bp Wincenty nie przydzielił kapłana. Pozwalał jednak w dalszym ciągu odprawiać jedną Mszę Św. "jeżeli tylko W. Pan uprosisz sobie którego z Zakonników klasztoru Kolskiego, aby ze Mszą Św. przyjeżdżał"./z listu bpa Wincetego do Przechadzkiego z dn. 18.VIII.1882r./

 

W styczniu 1913r. dziewięć wiosek z parafii Brudzew domaga się się utworzenia parafii przy kościele w Galewie: Kol. Bogdałów, Bogdałów, Kol. Bratuszyn, Bratuszyn, Kalinowa, Galew, Wincentów, Czarna Niwa, Chrząblice.

 
07.II.1920r. bp Kujawsko - Kaliski Stanisław Kazimierz Ździtowiecki eryguje nową parafię Galew, którą wydziela z parafii Brudzew. Zabiegali o to bezskutecznie przez wiele lat fundatorzy kościoła.

"Mając na względzie trudne do pokonania przeszkody na drodze do zbawienia dusz i konieczną ich potrzebę postępu w cnotach oraz zanoszone od czasu do czasu przez mieszkańców Galewa i sąsiednich wsi najgorętsze prośby przy wyraźnym wyjaśnieniu, że oddaleni od kościoła parafialnego w Brudzewie, z trudnością częściej przystępują do św. Sakramentów i są pozbawieni słuchania Słowa Bożego, postanowiliśmy stosownie do potrzeby i żądania przystąpić do rozdzielenia parafii Brudzew i utworzenia nowej parafii przy kościele w G a l e w i e z wsi następujących: Galewo, Wincentów, Czarna Niwa, Dzierżązna, Józefów, Marulewek, Bratuszyn, Wola, Kalinowa, Bogdałów, Chrząblice, Kol. Bogdałów i Kol. Bratuszyn"./wyj. z aktu erygującego parafię Galew/

Pierwszym proboszczem utworzonej parafii został ks. Feliks Kąkolewski, dotychczasowy proboszcz w Kościelcu Kolskim.

20.IV.1921r. bp Kujawsko-Kaliski przychylając się do prośby Ks. Kąkolewskiego, mając na względzie licznie przybywających wiernych do Galewa na dzień Odpustu Przemienienia Pańskiego zezwala po raz pierwszy na odprawienie Mszy Św. na szczycie kościoła.

W latach 1927-30 kościół został rozbudowany i odnowiony.

W latach 1927-30 staraniem ks. Bolesława Kręcickiego dobudowana została od strony południowej kaplica Przemienienia Pańskiego, a od wschodniej nowa zakrystia, nad którą umiejscowiono balkon, na którym odprawiane są Msze Św. w uroczystość Przemienienia Pańskiego. Na zewnątrz kościoła za ołtarzem głównym znajdował się grób rodziny Przechadzkich - fundatorów kościoła. W grobie tym spoczywa 19 osób. Obecnie groby te znajdują się pod dobudowaną zakrystią. W r. 1930 cały kościół został odnowiony.

 
W latach 1939-1945 w czasie okupacji hitlerowskiej kościół został zamieniony na magazyn środków chemicznych. Kościół w środku został zniszczony.

Mimo jednak, że był strzeżony przez okupantów, każdego 6 sierpnia w dzień Przemienienia Pańskiego wierni przysiędze pielgrzymi z Turku klękali u bram kościoła.

 
Poświęcenie Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej umieszczonego w głównym ołtarzu.

5 sierpnia 1954r. w wigilię Odpustu Przemienienia Pańskiego, po uroczystych nieszporach dziekan turecki, ks. Prałat Paweł Guranowski w asyście duchowieństwa: ks. Wacława Liśkiewicza, prob. z Brudzewa i Janiszewa, ks. Stanisława Żaka prob. z Kościelca Kolskiego, ks. Józefa Preizera prob. z Dobrowa, ks. Piotra Podsiadłego – wikariusza  parafii św. Stanisław we Włocławku dokonał poświęcenia obrazu M.B. Częstochowskiej umieszczonego w Głównym Ołtarzu. Obraz ufundowany został kosztem parafian Galewskich jako Wotum Matce Bożej złożone Jej w Roku Maryjnym – 1954, obraz malował artysta malarz Henryk Walczyński, uczeń J. Mehoffera.

 
W 1958r. kościół został podłączony do linii zasilania prądem.

Z dniem 6 września 1958r. zakończono prace przy elektryfikacji kościoła, plebani i organistówki. W tym samym czasie zelektryfikowana została cała wieś Galew. Lampy zapaliły się po raz pierwszy 21 października 1958r.

 
Po okresie wojennym kościół został odnowiony staraniem ks. Stefana Kwiatkowskiego.

W listopadzie 1959 roku zostały rozebrane stare, zniszczone organy i wąski ciasny chór dla śpiewaków, na miejscu którego przy pomocy parafian a szczególnie Feliksa Augustyniaka z Chrząblic ustawiony został nowy, masywny, na żelaznych tregrach, znacznie powiększony chór dla śpiewaków i wiernych. Wtedy też przeprowadzono drugi remont kościoła. Malował p. H. Walczyński z Paprotni. 


W dniach od 20 do 28 maja 1961r. odbywała się w miejscowym kościele w Galewie Misja Święta.

 Kazania głosili z wielkim skutkiem OO. Franciszkanie – Reformaci, O. Mieczysław Kierzkowski z Gdańska i O. Walerian Mikułka z Konina. W czasie Misji Św. dnia 24 maja O. Walerian poświęcił i poprowadził nową Drogę Krzyżową.

  

W dniu 31 lipca 1962r. została wystawiona z ołtarza Przemienienia Pańskiego w Kościele rzeźba przedstawiająca Chrystusa Przemienionego i przeniesiona do ołtarza na balkonie. Ustawienia figury, uzupełnienia ołtarza i pozłocenia dokonał artysta malarz Henryk Walezyński z Paprotni.

 
W dniach 5 i 6 VIII 1962r. miały miejsce w Galewie tzw. Dni Maryjne.

W dniach 5 i 6 sierpnia odbyły się w Galewie Rejonowe Dni Maryjne. W niedzielę 5 sierpnia o godz. 17.00 przy pięknie przybranej przez mieszkańców Galewa bramie, przedstawiciele parafii: ojcowie, matki, młodzież i dzieci powitali czterech księży biskupów: J. E. Ks. Biskupa Antoniego Pawłowskiego - ordynariusza diec. Włocławskiej, J. E. ks. bp Franciszka Korszyńskiego - sufragana diec. Włocławskiej, J. E. ks. bp Edwarda Muszyńskiego - sufragana diec. Kieleckiej i J. E. ks. bp Jana Obłąka - sufragan diec. olsztyńskiej.

W czasie ingresu do świątyni uroczyste „ Teo Sacrolos” śpiewał chór z Turku w połączeniu z chórem parafii Św. Gotarda z Kalisza. Po krótkiej adoracji Najświętszego Sakramentu  powitał dostojnych gości miejscowy proboszcz ks. Szczepan Ostajewski. Następnie dłuższe przemówienie wygłosił ordynariusz diecezji ks. bp Antoni Pawłowski.

Mszę św. wieczorną na balkonie przy zebranym tłumnie wiernych z Galewa, Turku i okolic odprawił ks. Biskup Franciszek Korszyński a kazanie wygłosił ks. bp Jan Obłąk. Po uroczystej procesji eucharystycznej, do północy trwała w kościele adoracja Najświętszego Sakramentu w czasie której o. Zbigniew Sułek, gwardian klasztoru OO. Reformatów we Włocławku przeprowadził „Noc Fatimską”. O północy zaś Pasterkę Maryjną odprawił miejscowy proboszcz ks. Szczepan Ostajewski.

Następnego dnia w poniedziałek odpustowy, już od 6.00 rano księża – goście odprawiali msze św. o godz. 8.30 wygłosił kazanie J. E. ks. Biskup Franciszek Korszyński a o godz. 10.00 z balkonu przemówił do zebranych pielgrzymów, szczególnie do zorganizowanej pielgrzymki bez zezwolenia władz państwowych z Turku ks. Biskup Pawłowski. Uroczystą pontyfikalną sumę odprawił ks. Bp Korszyński, w czasie której kazanie wygłosił J. E. ks. bp Edward Muszyński. Uroczystego oddania, przed ofiarowaniem całego rejonu Matce Bożej dokonał pasterz diecezji ks. Bp Pawłowski. Od godz. 16 do 17 odbyła się na balkonie, pod kierownictwem diakona Lamenta z Turku, piękna Akademia Maryjna.

Na zakończenie uroczystości po Mszy św. wieczornej odprawionej przez ks. Proboszcza Piotra Ciszewskiego z Krzymowa odbyła się uroczysta procesja z Obrazem M.B. Jasnogórskiej niesionym przez przedstawicieli różnych parafii. Ostatnie słowo pożegnalne wygłosił ks. Bp. Antoni Pawłowski.

Wspaniałe uroczystości ściągnęły kilka tysięcy wiernych z całej okolicy. Głębokie przeżycia pozostaną na długo w pamięci.

Wśród tysięcy pielgrzymów byli obecni:

       * ks. bp Antoni Pawłowski - ordynariusz diec. Włocławskiej

* ks. bp Franciszek Korszyński - sufragan diec. Włocławskiej

* ks. bp Edward Muszyński - sufragan diec. Kieleckiej

* ks. bp Jan Obłąk - sufragan diec. Olsztyńskiej.

 
Od chwili powstania parafii do r. 1962, każdego roku parafianie galewscy uroczyście wychodzili do krzyża stojącego w Dzierżąznej, by powitać pielgrzymkę z Turku.

W r. 1962 zakazano urządzać pielgrzymek z Turku do Galewa.

Wierni jednak wciąż licznie przybywali na odpust niezorganizowani.


W dniu 3 sierpnia 1963r. zainstalowano w kościele radiofonię, czynną od niedzieli 4 sierpnia 1963r.

 

W październiku 1965r. parafia Galew oddała się w macierzyńską niewolę Maryi.

W dniu 20 października 1965r. miejscowa parafia Galew oddała się w słodkie niewolnictwo Maryi za Wolność Kościoła w Polsce i w świecie współczesnym.

 

W dniach 5 i 6 sierpnia 1966r. w tutejszym kościele odbyły się Uroczystości Milenijne w okręgu przemysłowym Konińsko – tureckim.

W dniach 5 i 6 sierpnia 1966r. odbyły się w Galewie rejonowe (konińsko - tureckiego okręgu przemysłowego) uroczystości z racji Tysiąclecia Chrztu Narodu Polskiego, związane z dorocznym odpustem Przemienienia Pańskiego i odpustem Tysiąclecia nadanym przez papieża Pawła VI. Uroczystościom tym przewodniczył ks. bp Kazimierz Majdański, sufragan diec. włocławskiej. Przygotowanie parafii trwało przez wszystkie niedziele lipca.

Przebieg uroczystości: 5 sierpnia spowiedź od południa. O godz. 18.00 Msza św., którą odprawił i kazanie wygłosił o. Dawidek z Niepokalanowa. Po kazaniu odbyła się procesja eucharystyczna.

W dniu 6 sierpnia spowiedź od wczesnych godzin rannych. Msze św. o godz. 7.00, 8.00, 9.00, 10.00. piętnaście minut przed 12.00 powitanie na przygotowanym podium J. E. Ks. Bp. Kazimierza Majdańskiego. Dostojnego biskupa witali przedstawiciele starszego pokolenia, ministranci oraz miejscowy duszpasterz. Następnie ks. Biskup powitał przybyłych na uroczystości kapłanów i pątników. Ksiądz bp Majdański wręczył młodzieży emblematy tysiąclecia: krzyż, ewangelię, kielich, obraz M.B. Częstochowskiej, chrzcielnicę i portret Ojca św. Pawła VI, z którymi wokół kościoła wyrusza procesja milenijna.

Pontyfikalną sumę na balkonie odprawił J. E. Ks. Bp. K. Majdański, a kazanie w czasie sumy wygłosił ks. Prałat Józef Olczyk, dziekan turecki. Po uroczystej sumie i przemówieniu Biskupa odbyło się odnowienie przyrzeczeń złożonych na chrzcie a następnie błogosławieństwo apostolskie dzieci i wiernych. Po mszy o godz. 17.00 odprawione zostały uroczyste nieszpory z kazaniem O. Wincentego Dawidka, o godz. 19.00 msza św. z przemówieniem miejscowego proboszcza i zasłonięcie obrazu Przemienienia Pańskiego.

 

W listopadzie 1971r. dzięki ks. Wikariuszowi Stanisławowi Gołębiewskiemu – zarządcy tutejszej parafii i chętnym do pomocy parafianom wykonano betonowy chodnik wokół kościoła oraz od bramy głównej do kościoła, tak bardzo przydatny w czasie procesji i upiększający cmentarz kościelny.

W grudniu tego samego roku został wykonany dębowy ołtarz twarzą do ludu, który został wykonany przez pana Piątka z Turku. Ołtarz poświecony został w roku św. Szczepana. Pierwszą mszę na tym ołtarzu odprawił miejscowy proboszcz – ks. Stanisław Gołębiewski - w int. za wszystkich parafian, którzy nie szczędząc grosza ani sił tak wiele dokonali w krótkim czasie.

 

1 czerwca 1972r. ks. bp Kazimierz Majdański po raz pierwszy w historii diecezji poprowadził procesję Bożego Ciała na wsi, w tej parafii.

 

W latach 1972-73 przeprowadzono prace związane z remontem instalacji w kościele.

W  lutym 1972r. przystąpiono do powtórnego wykonania radiofonizacji kościoła.  A wiosną 1973r. dokonano przebudowy instalacji elektrycznej w kościele. W maju zamontowano w kościele sześć piecy akumulacyjnych.


W 1975r.
nastawieni jesteśmy na uroczystości nawiedzenia parafii przez Obraz Matki Bożej Jasnogórskiej. Dlatego tez usunięto w prezbiterium niefunkcjonalną barierkę, p. Piątek, stolarz z Turku wykonał ambonę dębową, drzwi na chór oraz ołtarz polowy sosnowy, który po wykorzystaniu go w dniu Nawiedzenia ustawiony jest na stałe na tarasie.

20.IV-27.IV.1975r. w parafii przeżywaliśmy Misje Święte.

Chcąc całą parafię przygotować duchowo na spotkanie z Bożą Matką w Jej cudownym obrazie Jasnogórskim 20 kwietnia 1975r. rozpoczęły się misje św. Przeprowadzili je OO. Redemptoryści z Warszawy m. in. O. Raczek misje zakończyły się 27 kwietnia. Misje miały przygotować Parafię do nawiedzenia jej przez kopię cudownego Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej.


29.IV.1975r. parafia przeżyła podniosłą na duchu Dobę Nawiedzenia przez kopię cudownego Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej.

Cała parafia dekorowała trasy przejazdu Matki Bożej od granic Parafii Russocice przez Izabelin, Chrząblice i szosą do Galewa, następnie do Szadowa, do granicy parafii Turek. Ubraliśmy też pięknie otoczenie kościoła. Nikt nie żałował czasu i ofiar na ten cel.

Obraz otrzymaliśmy 29 kwietnia 1975r. o godz. 18.00. pogoda była piękna, ciepło. Panował wśród tłumów nastrój skupienia, radości, modlitwy. Z tytułu tej wspaniałej uroczystości Nawiedzenia Parafianie ufundowali dla kościoła: cztery gotyckie ornaty: biały, zielony, fioletowy, czerwony, kapę białą, Tuwalnię, chorągiew czarną, sukienkę na puszkę, trybularz, naczynia do chrztu, patenę, kielich, dwa dywany, pelerynki dla ministrantów: 6 czerwonych, 6 zielonych i 6 fioletowych.


W r. 1976 państwo Bielańscy z Kanady ufundowali dwa postaciowe witraże do kaplicy Przemienienia Pańskiego.

W marcu 1976r. p. Ryszard Janek z Poznania wykonał i wstawił do kościoła dwa witraże postaciowe. Projektowała je p. Bożyk – plastyczka z Krakowa. Przedstawiają one: Chrystusa Przemienionego oraz Chrystusa Wzgardzonego i odrzuconego przez ludzi. Są umieszczone w kaplicy Przemienienia Pańskiego. Ufundowała je rodzina Franciszek i Anna Bielańscy z Kanady. W maju ten sam wykonawca wstawił już skromniejsze witraże na całym kościele.

Od sierpnia do października trwały prace związane z wymianą podłogi w kościele.  Zerwano w kościele drewnianą podłogę i położono posadzkę z terakoty. Pracę tę częściowo wykonywali parafianie „czynem” sami, częściowo wykonywał p. Szurgot z Koła – posadzkasz.


W r. 1977 odnowiono po raz trzeci kościół.

W roku 1977 z wielką radością parafianie przystąpili do malowania kościoła, który ostatnio był malowany trzydzieści lat temu. Nawet kobiety stawiały rusztowanie. Kościół otrzymał nową, bogatą polichromię. Obrazy dostosowano do charakteru miejsca pielgrzymkowego. Są to obrazy: Przemienienia Pańskiego, płacząca Maria Magdalena u stóp przebaczającego Jezusa oraz powrót syna marnotrawnego. Pracę tę podjął się wykonać parafianin p. Henryk Karbowy z Bratuszyna. W maju prace nam przerwano. Powód przerwania pracy: pracę wykonuje siła niefachowa. Zapanowało wielkie rozgoryczenie. Trzeba było uspokajać ludzi. W październiku w czasie wizytacji kanonicznej ks. Bp. Cz. Lewandowski – sufragan, po dokładnym obejrzeniu malowania kościoła wyraził życzenie poświęcenia malatury. Dokonał tego na zakończenie wizytacji. Bogu niech będą dzięki.

Przez cały rok 1978 bardzo powoli wykonywaliśmy zaległą i wcześniej już zaplanowaną pracę w kościele, a mianowicie dębową- rzeźbioną boazerię. Pracę tę wykonywał p. Kazimierz Michalski – stolarz z Wrześni.

 
W otoczeniu kościoła zostały postawione cztery pomniki wykonane przez pana Henryka Karbowego.

1)  Chrystusa Zwycięskiego;

Pod koniec lipca 1979r. wybudowano przed kościołem krzyż kwietnik. Przy krzyżu ustawiono figurę Chrystusa Zwycięskiego – 2m20cm. Figurę wykonał z drzewa lipowego p. Henryk Karbowy z Bratuszyna. Na cokole figury widnieje napis: Ufajcie, Jam zwyciężył świat. Oraz: W roku pielgrzymowania pierwszego Papieża Polaka Jana Pawła II do Ojczystej Ziemi: Warszawy, Gniezna, Częstochowy, Krakowa – wdzięczna parafia Galew 2-10.VI.1979r. W przeddzień odpustu Przemienienia Pańskiego wspomnianą figurę poświecił ks. Leon Praczyk – Filipin z Gostynia.

2)  Chrystusa Pokoju;

W 1981r. na ogrodzonym terenie parafialnym za kościołem wybudowano dwa pomniki. Jeden wykonany w drewnie lipowym, wysokości 2,5m – „Chrystus Pokoju” stojący na cokole betonowym oraz na kamieniach sprowadzonych z kopalni odkrywkowej znajdującej się na terenie parafii. Na betonowym kręgu wytynkowane są słowa: Niepodległość – Suwerenność – Sprawiedliwość. Na betonowym cokole główny napis: Pokój mój daję wam. Trzy pozostałe napisy wyjaśniają treść symboli wykonanych w drewnie lipowym znajdujących się w trzech wejściach do pomnika. Podkreślających: I – pokój w rodzinach („O trzeźwość i pokój w rodzinach – prosimy Cię Panie”) II – pokój w świecie („Od głodu, ognia i wojny – zachowaj nas Panie”) III – pokój poległym („Poległym w obronie Ojczyzny – wieczny pokój racz dać Panie”)

Postać Chrystusa projektował, wyrzeźbił i przy stawianiu pomnika bardzo ofiarnie pracował p. Henryk Karbowy – parafianin z Bratuszyna.

3)  Papieża Jana Pawła II;

Pomnik Papieża Jana Pawła II został wykonany w kamieniu przez tegoż samego ludowego malarza i rzeźbiarza p. H. Karbowego z Bratuszyna. Na drugiej stronie pomnika umieszczane są dla upamiętnienia liczne podróże Apostolskie Jana Pawła II.

Pomniki nr 2 i 3 zostały poświęcone przez miejscowego proboszcza ks. Stanisława Gołębiewskiego 16.X.1981r., w strugach deszczu, w III rocznicę wyboru papieża Polaka.

4)  Matki Bożej Płaczącej;

Jesienią roku 1983 parafianie chętnie nawozili z kopalni kamienie i wykonali przed kościołem cokół w kształcie Polski pod pomnik Matki Bożej Saletyńskiej.

W roku 1984 pan H. Karbowy z Bratuszyna wykonał z gazobetonu przywiezionego i zrobionego na zamówienie w Gorzkowicach woj. Piotrków Tryb. trzy postacie do pomnika stojącego przed kościołem. A mianowicie:

1. postać siedzącą Matki Bożej Saletyńskiej (Płaczącej)

2. postać kobiety – Polki

3. postać dziecka

4. oraz godło Polski wolnej – orła rwącego łańcuch.

Na cokole pomnika umieszczona jest marmurowa tablica, na której umieszczono napis:

„Jeżeli lud mój nie zechce się poddać, będę zmuszona puścić ramię Mojego Syna. Jest ono tak mocne i tak ciężkie, że nie zdołam go dłużej powstrzymywać. Od jak dawna cierpię już za was. Chcąc by Mój Syn Was nie opuścił, jestem zmuszona ustawicznie Go o to prosić, a wy sobie nic z tego nie robicie. Choćbyście nie wiem jak się modlili i nie wiem co czynili, nigdy nie zdołacie wynagrodzić trudu, którego się dla was podjęłam.”

/Słowa Matki Bożej z La Salette/

Całość pomnika to zaktualizowane Objawienie Matki Bożej, które miało miejsce 19.IX.1846r. w La Salette, i przystosowanie go do naszej rzeczywistości.

W tym też roku posadzono wokół kościoła 32 tuje.


W r. 1986 w parafii odbyły się Misje Święte.

W dniach 14-21 listopada trwały w Parafii Misje św. Przeprowadził je ks. Zdzisław Przybycki – ze Zgromadzenia XX Saletynów z Trzcianki Lubuskiej. W czasie misji m. in. poświęcono pomnik Matki Bożej Saletyńskiej wykonany dwa lata wcześniej, oraz nowy krzyż dębowy rzeźbiony, który wykonał p. H. Karbowy z Bratuszyna. On też wykonał z „gazobetonu” postać klęczącej kobiety pod krzyżem.


Dnia 8.11.1987r. Parafia przeżyła bolesny wstrząs.

W nocy z 7 na 8 listopada włamano się do kościoła przez zakrystię. Zamki w drzwiach zostały powyrywane. Zdemolowano całą zakrystię. Powyrywano wszystkie zamki nie grabiąc żadnej rzeczy. W kościele wyrwano metalowe tabernakulum w którym znajdowała się puszka z komunikantami oraz kustodia. Wózkiem „młynarką” który skradziono miejscowemu gospodarzowi, przewieziono tabernakulum do pobliskiego lasu. Tam znalezione zostało w stanie nienaruszonym, przykryte gałęziami z sosny, w niedzielę 8.11 o godz. 8.45 kiedy ludzie już gromadzili się przed kościołem przerażeni tym co się stało. Poszukiwania trwały od godz. 6.30. – 8.45. milicja zawiadomiona została o włamaniu o godz. 6.15.

Miesiąc później (12.12.1987r.) przysłano z Prokuratury Rejonowej z Turku postanowienie o umorzeniu dochodzenia w sprawie włamania do kościoła w Galewie w dniu 7/8.11.1987r.


Peregrynacja Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej.

Począwszy od 8.12.1987r. wędruje po parafii odwiedzając wszystkie rodziny obraz Matki Bożej Jasnogórskiej. Wszystkie rodziny przyjęły Bożą Matkę z wiarą. Były wypadki pojednania się zwaśnionych. Przy tej okazji rodziny dobrowolnie i samorzutnie składały drobne ofiary. Z ofiar tych kupiono dla parafii dwa gotyckie ornaty: zielony i czerwony. Po 50.000zł.


Rok 1989r był rokiem wytężonej pracy pod kątem zbliżającego się 70-lecia istnienia Parafii.

Z tej racji po otrzymaniu zezwolenia z Urzędu Woj. Wydziału Kultury i Sztuki nr 21/88 i 7/89 oraz po powiadomieniu Kurii Diecezjalnej stosując się do wskazań Wojewódzkiego i Diecezjalnego Konserwatora przystąpiono do zbijania wszystkich tynków na kościele oraz tynkowania kościoła. Pracę tę wykonano od maja do lipca 1989r., a wykonali ją p. Pawlak z Obrębizny i p. Zięba z Cichowa. Jednocześnie trwała druga praca: zdjęcie dachówki z kościelnego dachu (ciężar jej powodował, że pękały ściany oraz sufit). Położono nowe lżejsze pokrycie z blachy ocynkowanej trapezowej malowanej dwustronnie i powlekanej folią. Blacha łączona jest na nity. Pracę tę wykonywali dekarze: p. Kaczmarek z Koła i p. B. Janiak z Turku. Praca zakończona została w listopadzie.

W lipcu tegoż roku 1989 na cmentarzu grzebalnym p. Karbowy Henryk z Bratuszyna z pomocą parafian przebudował bramę wejściową. Wykonał trzy łuki nad którymi umieszczone są wykonane przez niego trzy rzeźby: Chrystusa padającego pod krzyżem oraz dwóch aniołów z trąbami.

W październiku tego roku 1989 nad drzwiami wejściowymi do kościoła p. H. Karbowy wykonał płaskorzeźbę, która przedstawia krzyż owinięty stułą, na której są dwie daty: budowy kościoła i powstania Parafii. A.D. 1845 – 1920


W 1991r. Przystąpiono do złożenia nowych organów 5- cio głosowych.

7 października 1991r.firma p. Kazimierza Chojnackiego z Cyprianki k./ Włocławka przystąpiła do składania w kościele organów pneumatycznych 5-cio głosowych, które ufundowała dawna parafianka p. Anna Bielańska – emerytka z Kanady na sumę 10.000 dolarów.  Praca została zakończona 9.11.1991r. Tym samym nawiązano jeszcze w niepełny sposób do stanu z r. 1854 kiedy to fundatorka p. Maria Przechadzka ufundowała organy 8-głosowe – usunięte w 1959r.

W marcu 1995r. p. Chojnacki z Cyprianki dorobił w organach dwa głosy: Salicet i Mixtura.


We wrześniu 1993r.
odnowione zostały i pozłocone dwa ołtarze: w kaplicy Przemienienia Pańskiego i ołtarz Św. Walentego. Pracę wykonał p. Zdzisław Milej ze Skwierzyny woj. Gorzów Wielkopolski.

19 maja 1994r. – tragedia w parafii Galew

19 maja 1994r. wejdzie pewno na trwałe w pamięć tej parafii. Miejscowa katechetka – Katarzyna Sulej została zamordowana na plebani przez młodego parafianina, który chciał ukraść parafialne pieniądze, zbierane na złocenie głównego ołtarza w kościele. Jednak na plebani nie było tych pieniędzy, dlatego ukradł tylko 600 tys. (60zł) z torebki katechetki i autobusem pojechał przez Wrocław do Szczecina. Tam został zatrzymany po trzech dniach od makabrycznej zbrodni.

Pogrzeb p. Katarzyny Sulej, która uczyła w Galewie od roku 1985, odbył się w Turku w Parafii Serca Pana Jezusa. Ten duży kościół był wypełniony po brzegi, wszystkie trzy nawy. Mszę św. odprawił ks. Bp. Roman Andrzejewski, który sam z własnej woli powiedział: „Jeśli pogrzeb będzie w sobotę przyjadę. W poniedziałek i wtorek mnie nie będzie.” Zabójstwo miało miejsce w czwartek 19.05.1994r. Sekcja została przyśpieszona, aby pogrzeb mógł się odbyć w sobotę, tj. 21.05.1994r.

W dziesięć miesięcy po zabójstwie Katarzyny - katechetki Sąd Wojewódzki w Koninie w dniu 29.03.1995r. skazał zabójcę na 25 lat więzienia.


W lipcu 1994r.
został pozłocony główny ołtarz. Prace tę wykonał również p. Zdzisław Milej ze Skwierzyny woj. Gorzów Wielkopolski. Pan Milej pozłocił także Obraz Przemienienia Pańskiego na Balkonie.

W r. 1996 w parafii odbyły się po raz kolejny Misje św.

Misje trwały w dniach od 12 do 17 maja, które odbywały się przy dużej frekwencji wiernych. Misje prowadził ks. Stanisław Gawlicki – Filipin z Gostynia. „To były jedne z najbardziej udanych moich misji” – powiedział.


W 1996r. Matka Boża Fatimska nawiedziła parafię Galew.

W dniach 10.11.06.1996r. w ramach nawiedzenia narodu polskiego przez Bożą Matkę w Znaku Fatimskim przeżywaliśmy podniosłe uroczystości w Turku. Dnia 11.06.1996r. o godz. 11.50 mieliśmy szczęście i łaskę Bożej Matki, iż wędrując samochodem-kaplicą zatrzymała się w Galewie przy kościele na: „Pod Twoją Obronę”.

 

W latach 1997-1998 po 20 latach przystąpiono do ponownego malowania kościoła.

Od maja 1997r. trwało malowanie kościoła przez p. Juliana Wiącka z Ostrowa WLkp. W międzyczasie trwała renowacja obrazów: Męczeństwo św. Erazma (w zakrystii); Zdjęcie z krzyża; Obraz św. Walentego (obecnie wisi pod chórem).

W tymże roku została również wykonana nowa polichromia przez artystę malarza, pana Juliana Wiącka z Ostrowa Wielkopolskiego.

W styczniu 1998 roku w dalszym ciągu trwała praca w kościele związana z jego malowaniem. Tego miesiąca p. Wiącek dokonał renowacji Pana Jezusa Frasobliwego, figury która stoi w zakrystii. Także w pracowni p. Wiącka wykonano dwa nowe obrazy: Sługi Bożego Prymasa Tysiąclecia kard. Stefana Wyszyńskiego błogosławiącego z wiązanką róż oraz drugi obraz Ojca św. Jana Pawła II. Ponadto został wykonany nowy feretron Przemienienia Pańskiego.


W r. 1997 w przykościelnym lesie ustawiono stacje Drogi Krzyżowej.

Kierując się pragnieniem utworzenia Drogi Krzyżowej w lesie przy kościele, które poparł ks. Bp. Roman Andrzejewski w czasie wizytacji, chcąc ludziom tu przychodzącym podać na stałe jakąś treść – prawdę wiary, zaraz po wizytacji Kanonicznej, jesienią 1996r. przystąpiono do budowania chodników i cokołów pod stacje Drogi Krzyżowej. Chodniki betonowe robione były „czynem społecznym” – wsiami. Kamienie na cokoły były zbierane i dowożone przez wiernych: „w duchu pokuty”. Dostarczały je nawet małe dzieci. Cokoły budował parafianin z Bratuszyna p. Ryszard Frącala. Figury stacji Drogi Krzyżowej robił z cementu również parafianin mający „iskrę Bożą w sobie” – p. H. Karbowy z Bratuszyna. Część Stacji była ustawiona w październiku 1996r., a dokończona budowa została w maju 1997r.

Drogę Krzyżową poświęcił w przeddzień Odpustu Przemienienia Pańskiego 5.08.1997r. o godz. 19.00 przy licznie zgromadzonych parafianach ks. Marian Gosa – z Gostynia Poznańskiego ze zgr. XX Filipinów.


W r. 1999 trwały p
rzygotowania do Jubileuszu 2000 lat przyjścia na ziemię Zbawiciela Jezusa Chrystusa.

Przygotowując się duchowo do Jubileuszu 2000 lat przyjścia na ziemię Zbawiciela Jezusa Chrystusa, co miesiąc na zewnątrz kościoła odprawiana była droga krzyżowa, na której dość licznie gromadzili się parafianie.

W tym samym roku  trwały prace materialne w kościele.

- w kwietniu położono w prezbiterium posadzkę z marmuru sprowadzonego ze Stawniowic przy czeskiej granicy. Pracę wykonał p. Pawlak Ir. z Obrębizny.

- w maju ustawiono ołtarz stały marmurowy: kolumny z polskiej „Marianny” – płyta „caraca” – włoska. Płyta wagi ok. 700kg. Oraz ambonkę marmurową z „Marianny”. Ołtarz ten poświęcił ks. Proboszcz Stanisław Gołębiewski i uświęcił go Jezus Eucharystyczny, na którym ks. Proboszcz odprawił pierwszy raz Mszę św. w dniu 19.05.1999r, w piątą rocznicę tragicznej śmierci Katarzyny Katechetki.

- w połowie maja postawiono w lesie naprzeciwko szczytu kościoła krzyż milenijny na pamiątkę 2000 lat od narodzin Jezusa Chrystusa. Krzyż wykonany jest z granitu wys. 4,5m z pasją mosiężną wys. 1,5m. Na krzyżu, na mosiężnej tablicy pamiątkowej widnieje napis:

CHWAŁA, CZEŚĆ I UWIELBIENIE

JEZUSOWI ZBAWICIELOWI

   ŚWIATA

     2000-lecie Narodzin

         Parafia Galew

Krzyż ten poświęcił ks. Proboszcz Stanisław Gołębiewski w dniu 16.05.1999r. i nabożeństwo pojednania przy nim odprawił w obecności ok. 100 osób.

Był to 5 krzyż jaki poświecił ks. proboszcz w tej parafii: Kalinowa – Gajówka w 1981; Bratuszyn – 1986; Chrząblice – 1987; Chrząblice – 1988.

Oprócz tych krzyży parafianie postawili 5 kapliczek Matki Bożej, które poświęcił ks. Stanisław Gołębiewski: Kalinowa – 1982; Bratuszyn – 1987; Wola – 1989; Kalinowa przy sklepie – 1998; Galew Stary – 1998.

W czerwcu 1999r. aby nie było dysharmonii w kolorach ołtarzy: twarzą do ludu i dużego, przeprowadzono tzw. marmuryzację dużego ołtarza.

 

W lipcu 2000r. został przekazany do renowacji (niklowanie) w Koszelówce krzyż 0,5 m wysokości. Historia tego krzyża:

Został on znaleziony na śmietniku w Turku przez bezrobotnego mieszkańca Turku dnia 1.07.2000r.

Krzyż był bardzo zniszczony. Brakowało niektórych elementów dekoracyjnych. Krzyż wg. oceny pana Stachurskiego – artysty i właściciela zakładu specjalistycznego ART.-SAKR pochodzi z I połowy XIX w., czyli ten krzyż pamięta szalejącą wtedy w Turku i w okolicach cholerę.

Był chyba w posiadaniu starszej osoby i bardzo pobożnej. Świadczy o tym: poprzywiązywane czarną nitką ozdobne elementy (które z czasem stały się ruchome) oraz „scałowane” kolana Pana Jezusa, aż się świeciły gdy cały krzyż był czarny, utleniony. Należy przypuszczać że po śmierci tej osoby, ktoś wyrzucił krzyż na śmietnik, jako stary niepotrzebny nikomu.

Świadczy to o tym jaki był koniec XX w. Nie tylko pijaństwo, narkomania, zabójstwa nienarodzonych i narodzonych wyrzucanych na śmietniki, obojętność na sprawy Boże, zaniedbywanie nagminne Mszy niedzielnych przez dzieci, młodzież i ich rodziców. To byli ludzie, którzy często utracili w sobie wszystko, czego symbolem był ten krzyż na śmietniku. Liczył się tylko bożek złota – pieniądz. Krzyż ten pragnę po renowacji postawić na tabernakulum w kaplicy Przemienienia Pańskiego, jako świadka tamtych dni z I połowy XIX wieku i cudu jakiego tu doznali turkowianie. Obecnie krzyż ten stoi w Kaplicy Przemienienia Pańskiego na tabernakulum.

 

W 2001r. wybudowano Kaplicę Przedpogrzebową.

Fundamenty pod kaplicę przedpogrzebową wylano już na jesień poprzedniego roku - 28.10.2000. Praca, którą wykonywała firma p. Grzegorza Borowskiego z Russocic została zakończona przed Wielkanocą w r. 2001. W tym też czasie p. Julian Wiązek wykonał do kaplicy duży krzyż. Drzwi z drzewa mahoniowego wykonał zakład stolarski Żurawa-Krygiel ze Stawiszyna. Chłodziarkę jednoosobową wstawił p. Antoni Grenda – Koło ul. Toruńska 118.

Kaplica przedpogrzebowa była projektowana a następnie wybudowana w takim samym stylu jak kościół. Budowa nadzorowana była przez Wojewódzkiego Inspektora Zabytków.

Kaplica ta została poświęcona przez miejscowego proboszcza w dniu 22.04.2001r. w niedzielę Miłosierdzia.

 

W r. 2001 Parafia przeżywała Nawiedzenie przez Obraz Miłosierdzia Bożego

Obraz Miłosierdzia Bożego oraz relikwie św. Siostry Faustyny Kowalskiej były w naszej parafii w dniach od 22 - 25.07.2001r. W tych dniach trwały rekolekcje, które prowadził ks. Stanisław Gawlicki – filipin z Gostynia Poznańskiego. To nabożeństwo gromadziło bardzo wielu parafian przy obrazie (ze Świnic). Jednego dnia rozdano 1000 obrazków. Do spowiedzi przystąpiło ok. 700 osób. Obraz został odwieziony do parafii Russocice. Poprzedzało go 40 samochodów osobowych.

 

W latach 2002 – 2003 wyłożono kostką brukową chodniki przykościelne.

We wrześniu 2002r. firma Bruk-Bud sc. z Bratuszyna rozpoczęła kłaść kostkę brukową wokół kościoła i chodnik na plebanię. Położono ją na podłożu betonowym, który był wykonany w 1971r. Pracę przy kościele zakończono w październiku.

W listopadzie zaczęto kłaść kostkę od kościoła na plebanię – „chodnik”. Ukończono tę pracę dopiero wiosną 2003r.

W kolejnych latach kostkę ułożono wokół pomników. W maju 2005 roku ułożono kostkę wokół pomnika Jana Pawła II w lesie.

W maju 2008r. p. Majda Sławomir ułożył kostkę brukową na istniejące chodniki betonowe wzdłuż Stacji Drogi Krzyżowej w lesie.


Renowacja Obrazu Przemienienia Pańskiego

20.06.2004r. powrócił z pracowni konserwatorskiej z Ostrowa Wlkp. (p. Wiącek- junior) Obraz Przemienienia Pańskiego. Dokonano też marmuryzacji ołtarza w Kaplicy Przemienienia Pańskiego.

 

W 2008r Jubileusz 50-lecia Kapłaństwa Proboszcza Stanisława Gołębiewskiego.
Tego roku obchodziliśmy wielki jubileusz naszego proboszcza. 06 lipca ksiądz Proboszcz Stanisław obchodził Złoty Jubileusz Świeceń Kapłańskich, czyli 50 lat posługi kapłańskiej.

W 2008r. kolejne Misje Święte.

Po raz czwarty w naszej parafii odbyły się Misje św. Trwały tydzień od 07.09-14.09.2008r. Przeprowadził je ks. Stanisław Gawlicki ze Zgromadzenia XX Filipinów na Świętej Górze w Gostyniu Poznańskim. Pogoda dobra. Frekwencja w miarę dobra. Krzyż misyjny odrestaurował p. Majda Sławomir z Kalinowej. W czasie Misji m. in. odprawiona była Droga Krzyżowa z Krzyżem Misyjnym. Krzyż nieśli parafianie.

 

30.11.2008r. dwaj parafianie z Bratuszyna p. Ryszard Frącala i p. Grzegorz Sosiński zostali nadzwyczajnymi Szafarzami Komunii Św.

 

Rok 2010

Z woli Pasterza Diecezji ks. Bpa Alojzego Wiesława Meringa, z dniem 28.06.2010r. dotychczasowy proboszcz (od r.1971) - ks. Stanisław Gołębiewski przeszedł na emeryturę.



Obecny kościół posiada trzy ołtarze barokowe. W ołtarzu głównym między czterema kolumnami korynckimi znajduje się zasłonięty (obrazem Św. Rodziny) obraz Matki Bożej Częstochowskiej, namalowany w roku 1954 przez pana Walczyńskiego, ucznia J. Mehoffera. Od północy - ołtarz św. Walentego i od południa w kaplicy ołtarz Przemienienia Pańskiego sprawiony staraniem ks. Feliksa Rżysko w roku 1958.

Dalsze wydarzenia z życia Parafii znajdziesz w zakładce Kronika Wydarzeń w Aktualnościach.

Po roku 2010 m.in. wydarzyło się:

7 lipca 2010 w urząd proboszcza par. Galew ks. Jacka Budę wprowadza ks. bp Wiesław Mering, Ordynariusz Włocławski

6 sieprnia 2010 Sumie odpsutowej przewodniczy ks. Stanisław Cyl, rodak naszej parafii, obecnie proboszcz par. Białków. Kaznodzieją odpsutowym jest ks. dr Marcin Idzikowski, dyr. wydziały Katechetycznego Kurii Włocławskiej. 

22 listopada 2010 liturgii pogrzebowej za śp. Jana Kokorzyckiego ojca naszego rodaka pracującego w USA ks. Marka przewodniczy w naszej parafii ks. bp Antoni Pacyfik Dydycz, Ordynariusz Diecezji Drohoczyńskiej.

14 lutego 2011 Odpust ku czci św. Walentego. Sumie odpustowej przewodniczył i kazania wygłosił ks. Radosław Nowacki, dyrekotr Wydziału Duszpasterskiego Kurii Włocławskiej. 

Czerwiec - Lipiec 2011: Remont balkonu na wschodniej ścianie świątyni.

6 sierpnia 2011 J.E. ks bp Stanisław Gębicki podczas sumy odpustowej rozpoczyna 9 -letnią nowennę przygotowująca do Jubileuszu 175 rocznicy zbudowania na Wzgórzu Galewskim  świątyni i 100 - lecia erygowania paraii, kaznodzieją odpsutowym jest O. Roman Zająć, kamilianin - Mistrz Nowicjatu

5 luty i 6 sierpnia 2012 wizytacja kanoniczna J.E. ks. bpa Wiesława Meringa w naszej parafii.

6 sieprnia 2012 Sumie odpsutowej przwodniczy J.E. ks. bp Wiesław Mering, a kaznodzieją odpustowym jest ks. Janusz Bartczak, student z Rzymu.

sierpień 2012 - kwiecień 2013 Remont wieży i cześci chórowej naszej świątyni.

21 maja 2013: wprowadzenie relikwii św. Rity do naszej świątyni oraz podniesie jej do rangi Sanktuarium Przemienienia Pańskiego przez ks. bpa Wiesława Alojzego Meringa, Ordynariusza Włocławskiego 

5 sierpnia 2013: br. Marian Markiewicz wprowadza relikwie bł.. Jana Pawła II

6 sierpnia 2013 Sumie odpustowej przewodniczy ks. Marek Dudek, Superior Kongregacji Księży Filipinów ze Świętej Góry w Gostniu, zaś kaznodzieją odpsutowym jest ks. dr Piotr Stolecki dyrekotr Katolickiego Centrum Pomocy Rodzinie z Włocławka.

19 maja 2014: 20 rocznica tragicznej śmierci katechetki Katarzyny Sulej i skierowanie prośby przez parafian do Biskupa Włocławskiego o rozpoczęcie procesu informacyjnego. 

19 września 2014: W rocznicę zjawienia Matki Bożej w La Salette rozpoczyna się w naszej parafii Jej peregrynacja w znaku figury po rodzinach naszej Parafii. Pierwsi przyjmują mieszkańcy Dzierżąznej, a następnie przyjmą Ją mieszkańcy: Chrząblic, Galewa, Wincentowa, Bratuszyna, Izabelina I i II, Kalinowej, Bógdałowa - zakończenie początek listopada 2015

11 maja - 30 czerwca 2015: Remont dachu naszej świątyni (pełna wymiana więżby dachowej, zmiana sklepienia z płaskiego na kolebkę wewnątrz oraz prace wykonanie wielu prac dodatkowych).

6 sierpnia 2015 - uroczystością odpustowym przewodniczy J. E. ks. Bp Edward Dajczak - Ordynariusz Diecezji Koszalińsko - Kołobrzeskiej, kaznodzieją odpustowym jest ks. Leon Praczyk ze Świętej Góry w Gostyniu.

11 października 2015 - uroczyste Te Deum za czas remontu naszej świątyni. Celebrze przewodniczy ks. bp Wiesław Alojzy Mering, Pasterz Kościoła Włocławskiego 

14 luty 2016 - sumie odpustowej ku czci św. Walentego przewodniczy ks. kan. Marcin Filas, dyr. ekonomiczny WSD we Włocławku - nasz parafianin

6 - 9 marca 2016 Rekolekcje Wielkopostne prowadzi ks. dr Wojciech Wójtowicz, rektor WDS w Koszalinie.

6 marca 2016 w czasie Gorzkich Żali ks. prał. Artur Niemira, Kanclerz Kurii Diecezjalnej dokonał poświęcenia nowego konfesjonału.

3 kwietnia 2016 W Niedzielę Miłosierdzia wieczorem w drodze do Koła nasze Sanktuarium nawiedza ks. abp Mieczysław Mokrzycki, Metropolita Lwowski, sekretarz Ojca Świętego Jana Pawła II

 

 

 

Ostatnio zmieniany środa, 13 kwiecień 2016 09:22
Więcej w tej kategorii: Kancelaria »
Powrót na górę